Hard Rotterdam versus zacht Amsterdam. Zo zetten media 010 en 020 neer als het gaat om de benadering van langdurig werklozen. In de praktijk gaat het beleid in beide steden uit van hetzelfde mantra: persoonlijke aandacht werkt. "Ik denk dat Amsterdam en Rotterdam hierin niet veel uit elkaar lopen. Alleen de framing is anders."

Nico van Wijk, afdelingshoofd Prestatie010, Maatschappelijke Ontwikkeling, was ooit zelf afhankelijk van een uitkering. "Hoe kort dat ook was, het doet iets met je zelfvertrouwen." Maar toegegeven: zijn situatie was anders dan de doelgroep waar hij nu via Prestatie010 mee werkt. Dat gaat om een groep van ruim 20.000 Rotterdammers met een grote afstand tot de arbeidsmarkt. Een directe stap naar betaald werk is voor hen vaak te groot.

Zacht imago

Gemeente Rotterdam vroeg zo’n acht jaar geleden als een van de eerste gemeenten in Nederland aan bijstandsklanten om iets terug te doen voor de uitkering die ze ontvangen. Bijvoorbeeld: vrijwilligerswerk, mantelzorg, een taaltraining of een computer- of beweegcursus. Voor maximaal twintig uur per week of naar vermogen. Werkzoekenden mogen zelf kiezen welke tegenprestatie ze doen. Met als stok achter de deur: bij een blijvende weigering, kan er een korting op de uitkering volgen. De gemeente kreeg het imago hard te zijn. Aan de andere kant liet Amsterdam pertinent weten haar bijstandsklanten niet te willen dwingen iets terug te doen voor de maatschappij. Daarmee werd het zachte imago van Amsterdam geboren.

‘We geloven dat het niet helpt om meteen met een stok te zwaaien als ze niets ondernemen’

Amsterdam kiest inderdaad voor een tegenprestatie op basis van vrijwilligheid, benadrukt Erwin Schut, afdelingshoofd Werk en Re-integratie in de hoofdstad. Maar Amsterdam gaat wel degelijk met uitkeringsgerechtigden in gesprek. "We motiveren hen iets terug te doen voor de stad. Als dat niet via werk kan, dan proberen we hen via een andere manier te laten participeren. We geloven hierbij dat het niet helpt om meteen met een stok te zwaaien als ze niets ondernemen." Dat lijkt dus stiekem erg veel op de Rotterdamse Prestatie010.

Erwin weet: "Alle clichés over mensen in de bijstand zijn waar. Het doet iets met je eigenwaarde, je vereenzaamt, je hebt meer zorg nodig. En als je deze mensen helpt om te participeren, dan bouwen ze vriendschappen op, zijn ze gezonder en hun algehele welzijn verbetert." Dat leidt niet altijd tot een betaalde baan. Maar wel tot welzijnswinst. Nico vult zijn Amsterdamse collega aan: "In het begin verbaasde ik me er vaak over hoe mensen je kunnen verrassen. Wat het met iemand doet als ze na lange tijd weer onder de mensen komen, als ze af en toe een schouderklopje krijgen."

Breekbaar

Persoonlijke aandacht werkt. Daar zijn beide mannen heilig van overtuigd. Nico gaat af en toe mee met een van zijn activeringscoaches. Dat zijn er inmiddels zo’n negentig in Rotterdam. Zij spreken een-op-een met de uitkeringsgerechtigden, vaak dichtbij huis, bijvoorbeeld in het Huis van de Wijk. Vragen hen naar hun sollicitaties. Naar hun gezondheid. En of en hoe ze zich maatschappelijk inzetten. Zo sprak Nico laatst met een 57-jarige man die druk bezig was om zijn drugsverleden achter zich te laten. "Een breekbare, lieve man." De man gaf aan dat hij graag meer onder de mensen wil komen. Al pratend kwam Nico erachter dat de man graag kookt. "Toen we hem voorstelden om het eens bij het Leger des Heils te proberen, in een van de keukens, brak er een grote glimlach bij hem door." Zo simpel kan het zijn.

Andere framing

Natuurlijk werkt zo’n persoonlijke benadering niet altijd. Erwin: "Als iemand van geen kant meewerkt, dan is het op een gegeven moment ook tot hier en niet verder." Uiteindelijk riskeren koppige bijstandsklanten die geen stap willen zetten richting participatie, in Amsterdam ook een korting op de uitkering. Erwin concludeert nuchter: "Ik denk dat Amsterdam en Rotterdam niet veel uit elkaar lopen. Alleen de framing is anders."

‘Jullie doen hier gewoon welzijnswerk’

Daar is ook Nico van overtuigd. Hij ziet de tegenstelling tussen hard Rotterdam en zacht Amsterdam nog steeds in krantenartikelen opduiken. Soms benadert hij de betreffende auteurs met de vraag: wat is je bron? Of hij nodigt ze uit om langs te komen, met eigen ogen te zien hoe hard Rotterdam dan wel niet is. Hij vertelt over werkbezoeken van ambtenaren van andere gemeenten. "Aan het einde van zo’n dag zeggen ze vaak: maar Rotterdam is helemaal niet zo streng. Of zelfs: jullie doen hier gewoon welzijnswerk."

Bron: personeelsblad Stadswerker, gemeente Rotterdam