Brian Oedayrajsingh Varma en Maaike van Groenestyn zijn beleidsadviseurs in het Van Traa-team, onderdeel van de directie Openbare Orde en Veiligheid. Brian: “Het Van Traa-team werkt nauw samen met de Politie, het Openbaar Ministerie, Inspectie SZW, IND, Marechaussee, Belastingdienst, om mensenhandel op te sporen en aan te pakken. Al die partners hebben een convenant ondertekend over de aanpak van mensenhandel.”

Signalen verzamelen

“In het samenwerkingsverband Regionaal Informatie- en Expertisecentrum (RIEC) kunnen bovengenoemde partijen informatie uitwisselen. In het maandelijks RIEC-overleg brengen deelnemers mogelijke signalen over mensenhandel in. Vanuit de gemeente bijvoorbeeld klachten over woonoverlast die kunnen duiden op veel te kleine huisvesting voor uitgebuite werknemers; of een verdacht koppel aan het Stadsloket waarbij een oudere man het paspoort van een jonge vrouw beheert… een baliemedewerker mag die man vragen zich te identificeren! Voordat wij een signaal delen, vullen wij het eerst met meer feiten uit de Basisregistratie en andere bronnen aan. Het gaat vooral om het stapelen van signalen. Als bijvoorbeeld de Belastingdienst op hetzelfde adres iets verdachts signaleert, kan dat duiden op misstanden.”

Angst voor represailles

Maaike: “Er is nu veel aandacht voor het verzamelen van zoveel mogelijk signalen, zodat de politie ook zónder aangifte een onderzoek kan starten. Want slachtoffers zelf doen vaak geen aangifte. Ze hebben geen vertrouwen in de politie, of hebben angst voor represailles, bijvoorbeeld dat een familielid iets wordt aangedaan. En soms zitten slachtoffers zelfs opgesloten, zo is een keer een zolder ontmanteld waar veel Vietnamezen onder erbarmelijke omstandigheden kroepoek moesten bakken. Slachtoffers zijn niet allemaal buitenlands, een derde is Nederlander. Denk aan loverboy-praktijken.”

Louche uitzendbureaus

“Daarnaast komt het veel voor dat de uitgebuite persoon zichzelf niet als slachtoffer ziet. Denk bijvoorbeeld aan een vrouw die in eigen land al prostituee was. Een mensenhandelaar helpt haar aan soortgelijk werk in Amsterdam en legt als pressiemiddel bijvoorbeeld een hoge ‘schuld’ op. Zelfs nu de vrouw in Amsterdam inkomsten moet afdragen aan een uitbuiter, houdt zij meer geld over om haar gezin te onderhouden. De vrouw ziet het niet als uitbuiting maar als zakelijke afspraak. Ook voor bepaalde buitenlandse bouwvakkers, vrachtwagenchauffeurs, hotelpersoneel enzovoorts, is onderbetaling volgens Nederlandse normen toch méér dan wat zij in eigen land kunnen verdienen. Dit wordt vaak geregeld via louche ‘uitzendbureaus’ en met contracten die de werknemers niet kunnen lezen. Maar ook al is iemand tevreden, hier moeten dingen natuurlijk wel volgens de Nederlandse regels gaan.”

Brian vult aan: “Vaak zit er een professioneel georganiseerd netwerk achter. De RIEC-partners willen die netwerken oprollen, crimineel geld terugvorderen. Het hen in ieder geval zo moeilijk mogelijk maken, met barrières zoals vergunningen, regels en controles. Een belangrijke rol voor de gemeente.”

Training om signalen te leren zien

Brian: “Nog lang niet alle signalen worden opgepikt. Een schrijnend voorbeeld is dat op de Dappermarkt jarenlang een minderjarige Marokkaanse jongen is uitgebuit, midden in een drukke gemeenschap. Zes lange werkdagen per week. Collega-marktkooplui, marktmeesters, klanten, kennelijk ging bij niemand een belletje rinkelen: ‘Moet die jongen niet naar school?’.

Wij trainen nu alle Stadsloket-medewerkers, bouw- en wooninspecteurs en op termijn andere collega’s die mogelijk signalen kunnen oppikken, om ze alert te maken op wat eigenlijk verdacht is. Meldingen over geluidsoverlast van een bouwproject in de avond, eventueel gecombineerd met een onrealistisch korte bouwperiode, kunnen duiden op uitgebuite werknemers. Extreem veel inschrijvingen in een kleine woning, is ook verdacht. En medisch personeel in de GGD soa-kliniek heeft mogelijkheden om meldingen te doen ondanks hun beroepsgeheim.

Collega’s kunnen het spannend vinden om ons zo’n signaal door te geven. ‘Word ik dan verantwoordelijk voor iets groots?’ Zo’n vaart loopt het niet, zoals gezegd gaat het juist om stapelen van meerdere signalen. En je kan eerst met ons overleggen. Wij laten altijd weten hoe het is afgelopen.”

Zorg en opvang

Brian: “Behalve de harde kant, is er ook een softe kant. De gemeente biedt slachtoffers zorg en hulp bij re-integreren in de maatschappij. Hiervoor werken we samen met HVO-Querido, Amsterdams Coördinatiecentrum Mensenhandel, Spirit, Regenboog Groep, Leger des Heils. De FNV licht werknemers voor over hun rechten op voldoende loon, pauze, beschermende kleding et cetera.”

Schrijnend

Brian: “Wat mij het meest aangrijpt? Hoe schrijnend de omstandigheden zijn bij seksuele uitbuiting. En dat op maar vijfhonderd meter van de Stopera.”

Maaike: “In mijn vorige baan werkte ik met slachtoffers. Wie ik nooit meer vergeet, is een verstandelijk beperkte jonge vrouw die door haar eigen zus was uitgebuit als sekswerker. Zij begreep niet hoeveel geld haar zus haar afpakte. Lichamelijk was zij er zo slecht aan toe dat zij nooit meer normaal kan werken. En toch hield ze nog steeds van haar zus.”

Signaal doorgeven

Heb jij ook iets verdachts opgemerkt of twijfel je daarover? Mail naar mensenhandel@amsterdam.nl of bel met Brian of Maaike, 020 552 3207.

Wat is mensenhandel?

“Nederland verstaat onder mensenhandel het werven, vervoeren, overbrengen, opnemen of huisvesten van een persoon, met gebruik van dwang (in brede zin) en met het doel die persoon uit te buiten.”

Bron: www.mensenhandel.nl

Politiek een hot issue

Het onderwerp ‘mensenhandel’ is onderdeel van de portefeuille Openbare Orde en Veiligheid van burgemeester Van der Laan. Maar het raakt ook andere portefeuilles: Zorg en Welzijn (wethouder Eric van der Burg), Bouwen en Wonen (Laurens Ivens), Jeugd (Simone Kukenheim).

Veel landelijke politieke partijen hebben de aanpak van mensenhandel tot speerpunt benoemd in hun partijprogramma. Maaike van Groenestyn: “Als er weer iets in de media komt over een geval van uitbuiting ergens in Nederland, krijgen wij vaak daarna raadsvragen over wat Amsterdam ertegen doet. Veel andere gemeentes kijken ook mee, als hoofdstad hebben we een voorbeeldfunctie.”